Khi hệ điều hành Windows 10 dần đi vào giai đoạn kết thúc vòng đời và Windows 11 ngày càng phổ biến, nhiều người dùng bắt đầu cân nhắc chuyển sang Linux. Tuy nhiên, việc từ bỏ hoàn toàn Windows có vẻ là một quyết định lớn. May mắn thay, bạn không cần phải loại bỏ Windows để bắt đầu sử dụng Linux; việc chạy song song hai hệ điều hành (dual-boot) dễ dàng hơn bạn nghĩ rất nhiều, đặc biệt là với sự hỗ trợ ngày càng tốt hơn của các bản phân phối Linux hiện đại.
Tại Sao Nên Dual-Boot Windows và Linux?
Nếu bạn muốn trải nghiệm Linux nhưng chưa sẵn sàng từ bỏ Windows hoàn toàn, dual-boot máy tính hoặc laptop với Linux là cách tốt nhất để sử dụng cả hai hệ điều hành mà không phải hy sinh hiệu năng. Mặc dù cần khởi động lại để chuyển đổi giữa chúng, nhưng với ổ SSD làm ổ đĩa khởi động, thời gian khởi động sẽ không thành vấn đề (ít nhất là trên Linux).
Việc dual-boot cũng hoàn toàn có thể đảo ngược. Nếu bạn quyết định chuyển hẳn sang một trong hai hệ điều hành, tất cả những gì bạn cần làm là xóa phân vùng chứa hệ điều hành kia. Tuy nhiên, hãy nhớ sao lưu mọi tệp và dữ liệu quan trọng trước khi xóa phân vùng ổ đĩa, vì việc xóa là vĩnh viễn và sẽ hủy tất cả dữ liệu liên quan đến hệ điều hành bị xóa.
Bạn có thể sử dụng máy ảo (Virtual Machine – VM) để chạy Linux mà không cần rời khỏi Windows. Tuy nhiên, nếu bạn đang cân nhắc chuyển sang Linux toàn thời gian, bạn sẽ muốn kiểm tra khả năng tương thích phần cứng và hiệu suất trước khi thực hiện. Máy ảo tiện lợi, nhưng chúng không cung cấp hiệu suất tốt nhất và bạn có thể gặp các vấn đề phức tạp khi truyền phần cứng từ hệ điều hành máy chủ sang máy ảo.
Mô tả giao diện Linux Mint trên laptop ThinkPad, minh họa trải nghiệm dual-boot mượt mà
Với vai trò là một lập trình viên và nhà phát triển, tôi thường xuyên sử dụng Linux. Mặc dù Linux có gần như tất cả các chương trình tôi dùng hàng ngày, nhưng việc chuyển hẳn sang Linux có nghĩa là tôi sẽ phải từ bỏ các phần mềm Adobe và khả năng chơi game gốc trên Windows. Trong những trường hợp như vậy, dual-boot mang lại lợi ích tốt nhất của cả hai thế giới, cho phép bạn tận dụng tối đa sức mạnh và tính năng của từng nền tảng.
Cài Đặt Hệ Điều Hành Thứ Hai Dễ Hơn Bạn Nghĩ
Cài đặt một hệ điều hành không phải là việc bạn làm hàng ngày, vì vậy việc nghĩ rằng đó là một quá trình phức tạp là điều tự nhiên. Tuy nhiên, các bản phân phối Linux hiện đại lại cực kỳ dễ cài đặt. Tất cả những gì bạn cần là một ổ USB khởi động chứa bản phân phối Linux bạn muốn sử dụng, một chút không gian trống trên ổ đĩa và một buổi chiều rảnh rỗi.
Để đơn giản hóa, chúng tôi sẽ chia quá trình cài đặt thành ba bước dễ dàng:
- Tạo ổ USB khởi động với bản phân phối Linux bạn chọn.
- Tạo không gian cho Linux trên ổ đĩa lưu trữ của bạn.
- Cài đặt và thiết lập Linux.
Lựa chọn đầu tiên bạn cần đưa ra là quyết định sử dụng bản phân phối Linux nào. Với người mới bắt đầu từ Windows 11, Linux Mint là một lựa chọn tuyệt vời. Nó cực kỳ dễ cài đặt và sử dụng, và hầu hết phần cứng của bạn sẽ được hỗ trợ. Có nhiều bản phân phối Linux thân thiện với người mới bắt đầu khác mà bạn có thể chọn nếu Linux Mint không thu hút bạn. Mặc dù chúng ta sẽ thực hiện với Linux Mint ở đây, nhưng quá trình dual-boot sẽ gần như giống hệt nhau đối với hầu hết các bản phân phối Linux, vì vậy các bước này vẫn sẽ áp dụng rộng rãi.
Tạo USB Cài Đặt Linux Bootable
Chúng tôi đã từng hướng dẫn cách cài đặt Ubuntu trên ổ USB, và các bước cho Linux Mint cũng tương tự. Bạn sẽ cần tải xuống tệp ISO của phiên bản Linux Mint mới nhất, cùng với công cụ Rufus, để bắt đầu.
Trong khi các tệp đang tải xuống, hãy chuẩn bị một ổ USB 3.0 (hoặc cao hơn) có ít nhất 8GB dung lượng. Đảm bảo rằng ổ đĩa không chứa bất kỳ dữ liệu quan trọng nào, vì quá trình này yêu cầu bạn phải định dạng (xóa sạch) nó hoàn toàn. Sau khi mọi thứ đã tải xuống, hãy mở Rufus và làm theo các bước sau:
- Chọn ổ USB của bạn trong menu thả xuống Thiết bị (Device).
- Đảm bảo menu thả xuống Lựa chọn khởi động (Boot selection) được đặt thành Đĩa hoặc ảnh ISO (Disk or ISO image). Nhấp vào nút Chọn (Select) bên cạnh menu thả xuống và chọn tệp ISO Linux Mint đã tải xuống của bạn.
- Khi Rufus hoàn tất việc tải tệp ISO, tất cả các tùy chọn khác sẽ tự động điền. Giữ nguyên các cài đặt mặc định và nhấp vào nút Bắt đầu (Start) để bắt đầu tạo USB khởi động.
- Tùy thuộc vào tệp ISO bạn đã tải xuống, Rufus có thể hỏi bạn muốn ghi ISO dưới dạng ảnh ISO hay ảnh DD. Chọn tùy chọn Ghi ở chế độ ảnh ISO (Write in ISO Image mode) để tiếp tục.
Đó là tất cả những gì bạn cần để có một ổ USB khởi động Linux hoạt động. Bước tiếp theo là tạo không gian trên ổ đĩa lưu trữ của bạn để cài đặt Linux.
Tạo Không Gian Cho Linux Trên Ổ Đĩa
Cách bạn tạo không gian cho Linux trên hệ thống của mình phụ thuộc vào số lượng ổ đĩa lưu trữ bạn có và dung lượng trống hiện có. Bạn có thể có hai ổ đĩa riêng biệt trong laptop của mình: một chạy Linux và một chạy Windows. Tuy nhiên, miễn là bạn có đủ không gian lưu trữ, bạn có thể chạy cả hai hệ điều hành từ một ổ đĩa mà không gặp bất kỳ vấn đề gì.
Chúng tôi khuyên bạn nên dành ít nhất 100GB không gian cho việc cài đặt Linux Mint, nhưng bạn có thể sử dụng ít nhất 25GB. Bạn không cần tự tạo thêm phân vùng để cài đặt Linux; bạn có thể thiết lập việc này sau trong quá trình cài đặt Linux.
Tuy nhiên, trong trường hợp bản phân phối bạn đang sử dụng không phát hiện được bản cài đặt Windows có sẵn, bạn sẽ cần tạo không gian trên ổ đĩa của mình cho Linux. Ngoài ra, tính năng Khởi động Nhanh (Fast Startup) trong Windows có xu hướng gây lỗi với các phân vùng Linux được tạo trên cùng một ổ đĩa, điều này có thể gây ra sự cố cho một trong hai hệ điều hành về sau và thậm chí có thể ngăn PC của bạn khởi động.
Bạn có thể tắt Khởi động Nhanh để khắc phục sự cố. Nhưng nếu bạn muốn thực hiện tất cả các biện pháp phòng ngừa có thể, bạn có thể sử dụng công cụ Quản lý Đĩa (Disk Management) trên Windows để thu nhỏ một trong các phân vùng của bạn và tạo không gian lưu trữ chưa được cấp phát cho Linux. Chỉ cần làm theo các bước sau:
- Nhấp chuột phải vào nút Start hoặc nhấn tổ hợp phím Win + X, sau đó nhấp vào Quản lý Đĩa (Disk Management) từ menu hiển thị.
- Nhấp vào phân vùng bạn muốn thu nhỏ, nhấp chuột phải vào nó và chọn Thu nhỏ ổ đĩa (Shrink Volume…).
- Nhập dung lượng bạn muốn thu nhỏ (tính bằng MB) và nhấp vào nút Thu nhỏ (Shrink). Ví dụ, để giải phóng 100GB, hãy nhập “100000”.
Sau bước này, bạn sẽ thấy một không gian trống màu đen được gắn nhãn Chưa cấp phát (Unallocated), bạn sẽ sử dụng không gian này để cài đặt Linux.
Cài Đặt Linux
Trước khi bạn có thể cài đặt Linux, bạn cần biết phím nào trên bàn phím cho phép bạn vào BIOS trên PC của mình. Điều này có thể khác nhau giữa các nhà sản xuất và thậm chí giữa các mẫu máy khác nhau, nhưng một tìm kiếm nhanh trên Google hoặc kiểm tra sách hướng dẫn của PC sẽ có câu trả lời.
Thông thường, các phím như Esc, F2, F10 hoặc F12 được sử dụng để mở BIOS/UEFI. Khi bạn đã tìm thấy phím BIOS của mình, hãy làm theo các bước sau:
- Tắt PC của bạn và kết nối ổ USB khởi động Linux bạn đã tạo.
- Khởi động lại PC; ngay khi bạn làm vậy, hãy tiếp tục nhấn phím BIOS cho đến khi bạn thấy giao diện BIOS/UEFI của mình. Tìm menu khởi động (boot menu) và chọn ổ USB khởi động.
- Bạn sẽ khởi động vào môi trường Linux Mint Live. Nhấp đúp vào biểu tượng Cài đặt Linux Mint (Install Linux Mint) trên màn hình để bắt đầu quá trình cài đặt.
- Làm theo hướng dẫn trên màn hình để chọn ngôn ngữ, bố cục bàn phím và các cài đặt khác. Đảm bảo chọn tùy chọn Cài đặt codec đa phương tiện (Install multimedia codecs) khi được nhắc.
- Trong phần Loại cài đặt (Installation type), chọn Cài đặt Linux Mint song song với Trình quản lý khởi động Windows (Install Linux Mint alongside Windows Boot Manager). Bạn sẽ thấy một thanh trượt cho phép bạn phân bổ dung lượng đĩa giữa Windows và Linux Mint. Ngoài ra, nếu bạn muốn sử dụng không gian dành riêng đã tạo, hãy chọn Một cái gì đó khác (Something else) và chọn phân vùng bạn đã tạo.
- Làm theo hướng dẫn trên màn hình để hoàn tất cài đặt.
Sau khi mọi thứ được cài đặt, bạn sẽ được nhắc khởi động lại máy tính. Bây giờ bạn sẽ thấy một menu khởi động cho phép bạn chọn khởi động vào Windows hay Linux mỗi khi bạn bật PC. Từ thời điểm này trở đi, bất cứ khi nào bạn muốn chuyển đổi hệ điều hành, chỉ cần khởi động lại và chọn hệ điều hành kia từ menu khởi động. Vậy là xong: bạn đã có một chiếc PC dual-boot!
Kết Luận
Đừng để sự phức tạp ban đầu làm bạn nản lòng khi muốn thử nghiệm Linux. Việc dual-boot giữa Windows và Linux ngày nay đã trở nên đơn giản hơn rất nhiều so với trước đây. Giải pháp này cho phép bạn tận hưởng trọn vẹn sức mạnh và sự linh hoạt của cả hai hệ điều hành trên cùng một thiết bị mà không cần phải hy sinh hiệu suất hay từ bỏ môi trường làm việc quen thuộc. Bạn có thể tận dụng Windows cho các ứng dụng chuyên biệt hay giải trí, đồng thời khám phá thế giới mã nguồn mở mạnh mẽ và tùy biến của Linux cho công việc phát triển, lập trình hay các tác vụ đòi hỏi hiệu năng cao.
Hãy chia sẻ kinh nghiệm dual-boot của bạn hoặc đặt câu hỏi nếu bạn gặp bất kỳ khó khăn nào trong quá trình thực hiện. Khám phá Linux chưa bao giờ dễ dàng và hiệu quả đến thế!
