Theo thời gian, việc máy tính cá nhân (PC) dần trở nên chậm chạp là điều không thể tránh khỏi. Các tác vụ hàng ngày như khởi động hệ thống, mở ứng dụng, hay thậm chí duyệt web cũng có thể trở nên ì ạch, gây khó chịu cho người dùng. Tuy nhiên, tình trạng này không nhất thiết phải kéo dài. Với sự am hiểu về công nghệ và một vài thủ thuật tối ưu đơn giản, bạn hoàn toàn có thể giúp chiếc PC Windows của mình lấy lại “phong độ” như thuở ban đầu. Từ việc dọn dẹp những tệp tin không cần thiết, tinh chỉnh các thiết lập nguồn, cho đến việc loại bỏ các ứng dụng và dữ liệu thừa thãi, bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những bước đi cụ thể để biến chiếc máy tính chậm chạp thành một cỗ máy nhanh nhạy, mượt mà trở lại.
1. Dọn Dẹp Ổ Đĩa Bằng Công Cụ Disk Cleanup
Qua thời gian sử dụng, máy tính của bạn sẽ tích lũy vô số tệp tin không cần thiết như tệp hệ thống cũ, tệp tạm thời, hoặc dữ liệu đã được lưu vào bộ nhớ cache. Những tệp này không chỉ chiếm dụng không gian ổ cứng quý giá mà còn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất tổng thể của PC.
Sử dụng công cụ Disk Cleanup tích hợp sẵn của Windows là một giải pháp hiệu quả để loại bỏ các tệp thừa này, từ đó giúp PC hoạt động tốt hơn nhờ cải thiện tốc độ và hiệu quả lưu trữ. Bằng cách thực hiện việc dọn dẹp này thường xuyên – lý tưởng nhất là vài tháng một lần – bạn có thể duy trì hiệu suất mượt mà và ngăn chặn tình trạng “rác” tích tụ làm chậm hệ thống.
Cửa sổ Disk Cleanup của Windows hiển thị các loại tệp tin có thể dọn dẹp để tăng tốc máy tính
2. Hạn Chế Các Ứng Dụng Khởi Động Cùng Windows
Khi bạn cài đặt phần mềm mới vào PC, một số chương trình có thể tự động thêm mình vào danh sách khởi động cùng hệ thống. Mặc dù các ứng dụng như phần mềm diệt virus hoặc dịch vụ lưu trữ đám mây cần chạy ngay khi máy tính khởi động, việc có quá nhiều ứng dụng khởi động cùng lúc có thể làm chậm hệ thống của bạn đáng kể.
Nguyên nhân là do mỗi ứng dụng khởi chạy đều tiêu thụ tài nguyên quý giá như RAM và sức mạnh xử lý của CPU, dẫn đến thời gian khởi động lâu hơn và hiệu suất tổng thể giảm sút.
Để khắc phục tình trạng này, hãy mở Task Manager bằng cách nhấn tổ hợp phím Ctrl + Shift + Esc, sau đó điều hướng đến tab Startup apps (Ứng dụng khởi động).
Tab Startup apps trong Task Manager của Windows 11, hiển thị danh sách các ứng dụng khởi động cùng hệ thống
Tại đây, bạn sẽ thấy danh sách các chương trình được thiết lập để khởi chạy khi PC của bạn bắt đầu. Hãy xem xét kỹ danh sách và tắt bất kỳ ứng dụng không cần thiết nào bằng cách nhấp chuột phải vào chúng và chọn Disable (Tắt). Sau khi thực hiện, PC của bạn sẽ khởi động nhanh hơn, gần như lúc bạn mới mua về.
3. Gỡ Bỏ Ứng Dụng, Chương Trình Và Tiện Ích Mở Rộng Không Mong Muốn
Một biện pháp hiệu quả khác để làm cho PC của bạn chạy như mới là gỡ bỏ bất kỳ chương trình nào bạn không còn sử dụng. Điều này bao gồm cả những phần mềm “bloatware” được nhà sản xuất cài đặt sẵn. Những chương trình không cần thiết này không chỉ tiêu tốn không gian lưu trữ quý giá mà còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất bằng cách chạy ẩn trong nền và sử dụng tài nguyên hệ thống.
Bạn có thể sử dụng Control Panel hoặc ứng dụng Settings để gỡ bỏ các ứng dụng này. Sau khi gỡ cài đặt, hãy đảm bảo loại bỏ bất kỳ tệp hoặc mục đăng ký còn sót lại của phần mềm. Bạn cũng có thể sử dụng các công cụ của bên thứ ba như CCleaner để đảm bảo việc dọn dẹp triệt để.
Ngoài các ứng dụng và chương trình, các tiện ích mở rộng của trình duyệt cũng có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của PC. Điều này đặc biệt đúng nếu chúng đã lỗi thời hoặc được tối ưu hóa kém. Bạn nên xem xét lại các tiện ích mở rộng của trình duyệt và loại bỏ bất kỳ tiện ích nào không cần thiết hoặc gây ra vấn đề.
4. Kích Hoạt Chế Độ Nguồn “Hiệu Suất Tối Đa”
Theo mặc định, Windows sử dụng chế độ nguồn “Cân bằng” (Balanced), nhằm mục đích cân bằng giữa hiệu suất và mức tiêu thụ điện năng. Cài đặt này lý tưởng cho các tác vụ hàng ngày nhưng có thể hạn chế toàn bộ tiềm năng của PC trong các hoạt động đòi hỏi cao hơn. Nếu bạn nhận thấy độ trễ hoặc giảm phản hồi trong các tác vụ như chơi game hoặc chỉnh sửa đa phương tiện, việc chuyển sang chế độ nguồn “Hiệu suất tối đa” (Best Performance) có thể giúp ích.
Để thực hiện, hãy mở Settings > System > Power & battery (Cài đặt > Hệ thống > Nguồn & pin) và nhấp vào menu thả xuống bên cạnh Power mode (Chế độ nguồn) để chọn Best performance (Hiệu suất tối đa). Mặc dù chế độ này có thể làm tăng nhẹ mức tiêu thụ điện năng, đặc biệt trên máy tính xách tay, nhưng nó có thể khiến PC của bạn phản hồi nhanh hơn đáng kể.
Giao diện cài đặt Nguồn & Pin trong ứng dụng Cài đặt của Windows 11, với tùy chọn chế độ nguồn được đặt là Hiệu suất tối đa
5. Chạy Quét Phần Mềm Độc Hại (Malware Scan)
Ngay cả khi bạn rất cẩn thận, các phần mềm độc hại như virus, spyware và adware vẫn có thể lén lút xâm nhập vào hệ thống của bạn theo thời gian. Những chương trình độc hại này thường chạy âm thầm trong nền, tiêu thụ tài nguyên hệ thống và gây ra các vấn đề về hiệu suất mà có thể không dễ dàng nhận thấy ngay lập tức.
Để khắc phục điều này, việc thường xuyên chạy quét phần mềm độc hại bằng ứng dụng Bảo mật Windows (Windows Security) hoặc một phần mềm diệt virus đáng tin cậy của bên thứ ba là rất cần thiết. Hơn nữa, tốt nhất bạn nên thiết lập quét hàng tuần để phát hiện sớm các mối đe dọa tiềm ẩn. Tôi cũng khuyên bạn nên kiểm tra các tùy chọn bảo mật khác trong Windows để giữ cho PC của bạn hoạt động ở trạng thái tốt nhất.
Tùy chọn Quét toàn bộ (Full scan) được chọn trong ứng dụng Bảo mật Windows, chuẩn bị quét virus và phần mềm độc hại
6. Cài Đặt Các Bản Cập Nhật Hệ Thống Và Driver Đang Chờ Xử Lý
Các bản cập nhật, dù là cho hệ điều hành hay driver, đều rất quan trọng để duy trì hiệu suất và bảo mật của PC. Các bản cập nhật Windows thường bao gồm các bản vá lỗi quan trọng, tính năng mới và các bản sửa lỗi đã biết. Tất cả những điều này đều có thể giúp PC của bạn hoạt động hiệu quả hơn.
Tương tự, các bản cập nhật driver đảm bảo phần cứng của bạn – như card đồ họa, âm thanh và các thành phần mạng – hoạt động trơn tru với phần mềm mới nhất, nâng cao tốc độ và độ ổn định.
Bằng cách thường xuyên cập nhật cả hệ thống và driver, bạn có thể đảm bảo PC của mình chạy như mới – hoặc thậm chí tốt hơn – nhờ các chức năng được nâng cao và các tối ưu hóa đi kèm với mỗi bản cập nhật.
Giao diện Windows Update trong ứng dụng Cài đặt của Windows, hiển thị trạng thái cập nhật hệ điều hành
7. Chống Phân Mảnh Ổ Đĩa Cứng (HDD)
Trong quá trình sử dụng máy tính, các tệp tin được lưu rải rác dưới dạng các mảnh vụn trên ổ đĩa cứng, tạo ra tình trạng gọi là phân mảnh. Khi điều này xảy ra, ổ đĩa cứng của bạn phải làm việc vất vả hơn để truy xuất dữ liệu từ nhiều vị trí khác nhau, làm chậm hiệu suất thực hiện tác vụ. Vấn đề này phổ biến hơn ở các ổ đĩa HDD truyền thống và có thể khiến máy tính của bạn hoạt động ì ạch hơn so với khi mới mua.
Chống phân mảnh sẽ sắp xếp lại các tệp bị phân mảnh bằng cách gom chúng thành các khối liền kề trên ổ đĩa cứng. Quá trình này giúp giảm thời gian ổ đĩa cứng cần để định vị các tệp, từ đó cải thiện hiệu suất tổng thể và thời gian tải. Tin tốt là việc chống phân mảnh ổ đĩa cứng trên Windows khá đơn giản bằng cách sử dụng công cụ “Optimize Drives” (Tối ưu hóa ổ đĩa) được tích hợp sẵn.
8. Cài Đặt Lại Windows Để Tối Ưu Hoàn Toàn
Dù bạn có thử bao nhiêu mẹo tối ưu hóa phần mềm đi chăng nữa, chúng sẽ không hiệu quả bằng việc cài đặt lại Windows. Đây là cách chắc chắn để mang lại một khởi đầu mới cho PC của bạn và khiến nó chạy như mới.
Việc thực hiện cài đặt Windows sạch sẽ (clean installation) xóa bỏ hoàn toàn mọi thứ, giải quyết các vấn đề đã tích tụ và khôi phục PC về tốc độ cũng như độ ổn định ban đầu. Mặc dù cài đặt lại Windows yêu cầu bạn phải sao lưu các tệp của mình và cài đặt lại các ứng dụng, nhưng những lợi ích mà nó mang lại hoàn toàn xứng đáng với công sức bỏ ra.
9. Nâng Cấp RAM Cho Hiệu Suất Vượt Trội
Một bước cuối cùng nhưng cực kỳ quan trọng trong việc cải thiện hiệu suất máy tính của bạn là thêm RAM. Như bạn có thể đã biết, RAM (bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên) rất cần thiết cho khả năng xử lý nhiều tác vụ đồng thời của máy tính. Máy tính của bạn có càng nhiều RAM, nó càng có thể xử lý nhiều dữ liệu cùng lúc. Nếu bạn muốn có thời gian tải nhanh hơn và trải nghiệm đa nhiệm mượt mà hơn, hãy cân nhắc tăng dung lượng RAM lên ít nhất 16 GB.
Trước khi nâng cấp, điều cần thiết là kiểm tra thông số kỹ thuật của PC để xác định lượng RAM tối đa mà hệ thống của bạn có thể hỗ trợ. Hầu hết các máy tính hiện đại đều cho phép nâng cấp RAM dễ dàng và quá trình này tương đối nhanh chóng.
Hai thanh RAM máy tính được cầm trên tay, minh họa việc nâng cấp bộ nhớ để cải thiện hiệu suất PC
Việc duy trì hiệu suất PC của bạn không hề phức tạp. Đôi khi, chỉ cần kiểm tra các bản cập nhật và gỡ bỏ các ứng dụng không sử dụng cũng có thể giúp bạn thổi luồng sinh khí mới vào chiếc máy của mình. Những lúc khác, bạn có thể cần đến giải pháp triệt để hơn như cài đặt lại Windows từ đầu. Dù bằng cách nào, việc áp dụng các bước được nêu trên đây chắc chắn sẽ giúp PC của bạn hoạt động trơn tru trở lại, mang lại trải nghiệm sử dụng mượt mà và hiệu quả như bạn mong muốn. Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn về việc tối ưu hóa hiệu suất máy tính trong phần bình luận bên dưới nhé!
