Thế giới phần cứng PC có thể phức tạp hoặc đơn giản tùy theo mức độ quan tâm của bạn. Bạn hoàn toàn có thể tận hưởng chiếc máy tính của mình mà không cần đi sâu vào chi tiết kỹ thuật. Tuy nhiên, đối với những người muốn tìm hiểu sâu hơn, có rất nhiều quan niệm sai lầm và thông tin chưa chính xác liên quan đến các thuật ngữ phổ biến về hiệu suất và linh kiện PC như CPU, GPU. Rất có thể bạn đã biết một vài điều về những thuật ngữ này, nhưng lại diễn giải chúng không đúng. Hãy cùng đi sâu vào năm khía cạnh phổ biến này để giải mã ý nghĩa thực sự và tác động của chúng.
Máy tính build custom InWin 977EK với tản nhiệt nước màu hồng
5. Chống lỗi thời (Future-proofing)
Hầu hết người dùng PC hiểu việc “chống lỗi thời” là mua những linh kiện mạnh mẽ hơn mức cần thiết hiện tại để máy tính của họ duy trì hiệu suất tốt trong thời gian dài hơn. Dù thoạt nghe có vẻ hợp lý, nhưng “chống lỗi thời”, đặc biệt trong giới build PC custom, về cơ bản là một ảo tưởng. Ý tưởng bảo vệ cỗ máy của bạn khỏi tương lai tiềm ẩn rất nhiều cạm bẫy có thể khiến bạn tốn kém hơn tưởng tượng.
Thứ nhất, cái “tương lai” mà bạn đang chuẩn bị, và trả giá đắt cho nó, có thể không bao giờ tới – bo mạch chủ Wi-Fi 7 hay RAM 8800MT/s của bạn có thể không bao giờ thực sự phát huy tác dụng trước khi bạn thay thế chiếc PC sau khoảng 5 năm. Và chiếc RTX 5090 mà bạn mua để chơi game không thỏa hiệp sẽ trở thành một card tầm trung chỉ sau hai thế hệ, đây thường là khoảng thời gian mà mọi người thường chờ đợi để nâng cấp GPU. Do đó, bạn sẽ lại phải chuyển sang một thứ gì đó mới, và có thể đắt đỏ tương tự, để duy trì mức hiệu suất tương tự sau 5 năm.
Thứ hai, khi trả tiền quá nhiều cho tương lai, bạn chắc chắn đang hy sinh một hoặc nhiều khía cạnh khác của chiếc PC. Bằng cách chọn một CPU hoặc GPU đầu bảng, bạn có thể phải chấp nhận một bộ tản nhiệt yếu hơn hoặc một ổ SSD dung lượng nhỏ hơn. Thay vì cân bằng cấu hình, bạn đang tạo ra một cỗ máy lệch lạc với cùng một ngân sách. Tất nhiên, điều này không thành vấn đề với những người rủng rỉnh, nhưng đối với hầu hết chúng ta, việc “chống lỗi thời” là một nỗ lực tốn kém nhưng không hiệu quả. Bạn thậm chí có thể không nhận được giá trị bán lại tốt khi muốn thanh lý một số linh kiện cao cấp của mình sau nhiều năm.
Máy tính gaming màu trắng với card đồ họa trắng
4. Nút thắt cổ chai (Bottlenecks)
Đối với nhiều người, nút thắt cổ chai về hiệu suất tồn tại khi một trong các linh kiện (thường là CPU) cản trở chiếc PC của họ đạt được tiềm năng tối đa. Mặc dù một CPU yếu hơn đáng kể thực sự có thể làm giảm hiệu năng của một GPU cao cấp, nhưng hầu hết người dùng không ghép cặp một chiếc RTX 5080 với Ryzen 5 3600. Các công cụ tính toán nút thắt cổ chai PC trực tuyến có thể khiến bạn tin rằng cần nâng cấp từ CPU 6 lõi lên 12 lõi để loại bỏ “nút thắt”, nhưng bạn nên nhìn nhận vấn đề một cách thực tế hơn.
Sự khác biệt nhỏ trong hiệu suất giữa CPU và GPU không thực sự làm tổn hại đến hiệu suất tổng thể của PC bạn. Không có chiếc PC nào hoàn toàn không có nút thắt cổ chai, và tôi không chỉ nói đến CPU hay GPU. Ngay cả RAM và ổ lưu trữ tốc độ chậm hơn cũng có thể tạo ra những giới hạn nhất định cho hiệu suất tối đa về mặt lý thuyết của PC. Bên cạnh đó, hầu hết mọi người đều có một “nút thắt” là màn hình, ngăn họ trải nghiệm toàn bộ sức mạnh của các linh kiện tuyệt vời khác. Tôi không khuyên bạn tránh tìm hiểu về nút thắt cổ chai trên PC của mình, nhưng trong hầu hết các trường hợp, bạn có lẽ đang lo lắng thái quá.
Linh kiện bên trong máy tính gaming với đèn RGB
3. Mức cấp phát VRAM (VRAM usage)
Gần đây có rất nhiều phản ứng tiêu cực chính đáng nhắm vào các card đồ họa chỉ có 8GB VRAM, nhưng nhiều người dùng có thể đang nhầm lẫn giữa mức cấp phát VRAM (VRAM allocation) và mức sử dụng VRAM thực tế (VRAM usage). Mặc dù 8GB VRAM chắc chắn không nên tồn tại trên bất cứ thứ gì ngoài các GPU phân khúc phổ thông vào năm 2025, nhưng nó có thể không trở thành giới hạn hiệu suất trong hầu hết các tựa game ở độ phân giải 1080p, và thậm chí cao hơn. Bộ đếm bộ nhớ GPU mà bạn thấy trên màn hình báo cáo lượng VRAM mà trò chơi cấp phát để tải trước các vân bề mặt (textures) và dữ liệu dựng hình khác.
Con số này không phản ánh lượng bộ nhớ thực tế mà trò chơi đang sử dụng tại thời điểm đó. Vì vậy, ngay cả khi mức cấp phát là 7.8GB (thường là mức tối đa) trên GPU 8GB VRAM, điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn đang cận kề việc sụt khung hình hoặc vân bề mặt không được tải. Một số tựa game chắc chắn có thể yêu cầu bộ nhớ nhiều hơn GPU của bạn cho phép, nhưng bạn có thể sẽ nhận thấy điều đó thông qua hình ảnh hiển thị thay vì trên bộ đếm mức sử dụng VRAM.
Biểu đồ hoặc giao diện hiển thị thông số VRAM
Chip GPU và bộ nhớ VRAM trên card đồ họa
2. Mức sử dụng GPU (GPU utilization)
Nhiều game thủ quá lo lắng về tỷ lệ sử dụng GPU của họ trong khi chơi game. Ngay cả một sự sụt giảm nhỏ từ 99% xuống 97% cũng có thể khiến họ cảm thấy “có vấn đề”, dấy lên nỗi lo ngại về nút thắt cổ chai CPU. Tuy nhiên, mức sử dụng GPU là một chỉ số động thay đổi liên tục dựa trên nhiều yếu tố. Việc mức sử dụng GPU giảm tạm thời xuống 95% (hoặc thậm chí 90%) không có nghĩa là bạn đang lãng phí hiệu suất.
Các trò chơi khác nhau có mức độ phụ thuộc vào GPU khác nhau và có thể không sử dụng GPU của bạn ở cùng một mức độ. Ngay cả trong cùng một trò chơi, các môi trường khác nhau cũng có thể ít phụ thuộc vào GPU và phụ thuộc nhiều hơn vào CPU, đây là lý do tại sao bạn có thể nhận thấy sự sụt giảm trong mức sử dụng GPU. Mức sử dụng GPU ổn định 99% luôn là lý tưởng, nhưng bạn không nên coi đó là điều bắt buộc – điều đó chỉ dẫn đến sự lo lắng không cần thiết và các chẩn đoán không đi đến đâu.
Máy tính trong case màu trắng với tản nhiệt nước AIO màu trắng
1. Tiết lưu nhiệt (Thermal throttling)
Hầu hết mọi người đều đã nghe nói về tiết lưu nhiệt, nhưng không phải ai cũng hiểu đầy đủ nó là gì. Một số người dùng tin rằng nó đề cập đến việc CPU ngắt nguồn hệ thống khi nhiệt độ vượt quá ngưỡng nhất định. Tiết lưu nhiệt thực sự có nghĩa là CPU (hoặc GPU, hoặc SSD) đang giới hạn hiệu suất của nó để kiểm soát nhiệt độ hoạt động tốt hơn. Nó đang giảm tải, và do đó giảm nhiệt độ, để tránh đạt đến mức nguy hiểm.
Tiết lưu nhiệt thậm chí còn xảy ra trên điện thoại thông minh hoặc laptop của bạn trong các tình huống bị giới hạn về nhiệt độ. Nó đơn giản là một cơ chế bảo vệ được tích hợp sẵn để bảo vệ phần cứng khỏi hư hỏng vĩnh viễn. Hệ thống không cần phải tắt đột ngột để bạn gọi đó là tiết lưu nhiệt. GPU của bạn có thể tự tiết lưu nếu nhiệt độ đạt đến giới hạn đã đặt, và ổ SSD Gen5 của bạn cũng vậy. Bạn có thể ngăn chặn tiết lưu nhiệt bằng cách sử dụng tản nhiệt tốt hơn hoặc điều chỉnh đường cong quạt, nhưng đó là một hiện tượng hoàn toàn bình thường mà PC của bạn có thể gặp phải đôi khi.
Các cách giảm nhiệt độ cho máy tính PC
Nhiều nỗi lo về hiệu suất PC bị phóng đại.
Bạn có thể bắt gặp rất nhiều thông tin về VRAM không đủ, nút thắt cổ chai, và các nỗi lo khác (bao gồm cả từ chính tác giả bài viết gốc), nhưng dù những lo ngại này có giá trị đến đâu, chúng cũng có thể bị thổi phồng quá mức. Các thuật ngữ khác như “chống lỗi thời” và “tiết lưu nhiệt” thường bị người dùng phổ thông hiểu sai, dẫn đến lo lắng không cần thiết và đôi khi là những quyết định tài chính sai lầm.
