Tôi luôn mã hóa các tệp tin của mình trước khi tải chúng lên các dịch vụ lưu trữ đám mây. Lý do rất đơn giản: dù các dịch vụ đám mây hứa hẹn về tính bảo mật, nhưng chúng không hề “bất khả xâm phạm”. Sau khi chứng kiến nhiều vụ rò rỉ dữ liệu đình đám, tôi đã xây dựng một quy trình mã hóa riêng, giúp tôi an tâm tuyệt đối mà vẫn đảm bảo sự tiện lợi trong công việc hàng ngày. Đây là cách tôi bảo vệ thông tin cá nhân và tài liệu nhạy cảm khỏi những rủi ro tiềm ẩn trên không gian mạng.
Lưu Trữ Đám Mây Không An Toàn Như Bạn Nghĩ
Trước đây, tôi từng tin rằng các tệp tin của mình hoàn toàn an toàn khi được lưu trữ trên đám mây. Quan điểm đó thay đổi hoàn toàn sau khi tôi tìm hiểu về vô số vụ rò rỉ dữ liệu ảnh hưởng đến cả những nhà cung cấp dịch vụ lớn nhất. Các công ty lưu trữ đám mây thường đưa ra những lời hứa hẹn lớn về bảo mật, nhưng thực tế lại ít được đảm bảo hơn.
Người dùng kết nối với dữ liệu đám mây thể hiện khái niệm điện toán đám mây
Tệp tin của bạn được lưu trữ trên một máy chủ khổng lồ do người khác kiểm soát, và bạn đang tin tưởng “người khác” đó với thông tin riêng tư của mình. Mặc dù dữ liệu thường được mã hóa trong quá trình truyền tải và khi lưu trữ (at rest), nhưng chúng lại thường được giải mã trên các máy chủ của họ, khiến chúng có khả năng bị truy cập. Khi một ứng dụng diệt virus phổ biến bị phát hiện bán dữ liệu người dùng, điều này đã thay đổi hoàn toàn cách nhìn của tôi về quyền riêng tư kỹ thuật số.
Tôi đã ngừng hoàn toàn việc tin tưởng các dịch vụ lưu trữ đám mây miễn phí cho ảnh của mình. Khi dịch vụ miễn phí, bạn không phải là khách hàng mà là sản phẩm. Dữ liệu của bạn có thể bị phân tích cho mục đích tiếp thị hoặc để huấn luyện các mô hình AI mà bạn không hề hay biết.
Ngay cả các trình quản lý mật khẩu như LastPass cũng đã phải đối mặt với các vụ rò rỉ dữ liệu, chứng minh rằng không có gì trực tuyến là hoàn toàn an toàn. Đó là lý do tại sao tôi luôn mã hóa các tài liệu nhạy cảm trước khi tải chúng lên đám mây. Những tài liệu này bao gồm hồ sơ tài chính, bản sao tài liệu ID, nhật ký cá nhân, và bất kỳ thứ gì chứa mật khẩu hoặc thông tin cá nhân.
Các Công Cụ Tôi Sử Dụng Để Mã Hóa Dữ Liệu
Sau khi thử nghiệm nhiều giải pháp mã hóa khác nhau, tôi đã chọn được hai công cụ đáng tin cậy, cân bằng giữa bảo mật và tính dễ sử dụng. Giống như mọi người, tôi muốn được bảo vệ mà không gặp phải sự phức tạp—vì thành thật mà nói, nếu quá phức tạp, tôi sẽ dần trở nên lười biếng và bỏ qua việc mã hóa hoàn toàn.
VeraCrypt: Dành Cho Những Tệp Tin Tối Mật
VeraCrypt đã trở thành công cụ tôi tin dùng cho các nhu cầu mã hóa nghiêm túc. Nó hoàn toàn miễn phí, mã nguồn mở và được các chuyên gia bảo mật kiểm tra thường xuyên. Điều tôi thích nhất là nó tạo ra các vùng chứa được mã hóa (encrypted containers) mà trông giống như các tệp tin thông thường cho đến khi bạn mở khóa chúng bằng mật khẩu của mình.
Tôi chủ yếu sử dụng VeraCrypt cho các tài liệu tài chính, bản sao giấy tờ tùy thân đã quét, và bất kỳ thông tin nào mà tôi sẽ kinh hoàng nếu bị rò rỉ. Mã hóa của nó đạt chuẩn quân sự, có nghĩa là ngay cả khi ai đó đánh cắp laptop của tôi hoặc hack tài khoản đám mây, họ cũng sẽ mất rất nhiều thời gian để có thể truy cập vào các tệp tin của tôi.
Tải xuống: VeraCrypt (Miễn phí)
Sau khi tải và cài đặt VeraCrypt từ trang web chính thức (luôn xác minh chữ ký tải xuống), đây là cách bạn có thể mã hóa tệp tin với VeraCrypt:
- Mở VeraCrypt và nhấp vào Create Volume (Tạo vùng chứa) để bắt đầu trình hướng dẫn tạo vùng chứa.
- Chọn Create an encrypted file container (Tạo vùng chứa tệp được mã hóa) và chọn Standard VeraCrypt volume (Vùng VeraCrypt tiêu chuẩn).
- Chọn nơi lưu trữ tệp vùng chứa của bạn và đặt tên cho nó.
- Chọn thuật toán mã hóa (tôi dùng AES) và thuật toán băm (SHA-512).
- Đặt kích thước vùng chứa dựa trên dung lượng bạn cần lưu trữ.
- Sau đó, đặt một mật khẩu mạnh và chọn hệ thống tệp (NTFS cho vùng chứa lớn hơn, FAT cho vùng chứa nhỏ hơn).
- Di chuyển chuột ngẫu nhiên trong cửa sổ để tạo ra tính ngẫu nhiên cho mã hóa.
- Định dạng vùng chứa và đợi quá trình hoàn tất.
- Gắn (mount) vùng chứa vừa tạo và kéo các tệp tin vào đó như một ổ đĩa thông thường.
- Gỡ (unmount) khi hoàn tất để khóa mọi thứ lại.
Logo VeraCrypt và Microsoft Windows trên hình ảnh ổ khóa và dây xích
Sau khi gỡ vùng chứa, bạn có thể tải tệp vùng chứa này lên đám mây. Lần đầu tiên thiết lập, tôi mất khoảng năm phút, nhưng giờ đây việc tạo vùng chứa mới chỉ mất khoảng một phút. Phương pháp này rất hữu ích khi tôi cần chia sẻ các tệp nhạy cảm một cách an toàn.
7-Zip: Cho Các Tác Vụ Mã Hóa Nhanh Gọn
Tôi sử dụng 7-Zip khi cần mã hóa nhanh các tệp tin hoặc thư mục riêng lẻ. Đây không hoàn toàn là một công cụ mã hóa mà chủ yếu là một tiện ích nén tệp, nhưng tính năng mã hóa AES-256 của nó rất mạnh mẽ và dễ sử dụng. Lợi thế lớn nhất là nếu bạn phải chia sẻ tệp đã mã hóa, người nhận không cần cài đặt 7-Zip cụ thể; hầu hết các trình quản lý lưu trữ có thể mở các tệp ZIP được mã hóa (mặc dù họ vẫn cần mật khẩu của bạn).
Tải xuống: 7-Zip (Miễn phí)
7-Zip sử dụng tài nguyên tối thiểu và tích hợp vào menu ngữ cảnh chuột phải trên Windows. Nó hoàn hảo cho các tác vụ mã hóa nhanh chóng mà không cần thiết lập một vùng chứa VeraCrypt đầy đủ. Dưới đây là quy trình của tôi để mã hóa tệp tin với 7-Zip:
- Nhấp chuột phải vào các tệp hoặc thư mục bạn muốn mã hóa và chọn 7-Zip từ menu ngữ cảnh.
- Nhấp vào Add to archive (Thêm vào kho lưu trữ) và chọn định dạng kho lưu trữ của bạn (thường là .7z hoạt động tốt).
- Đặt phương pháp mã hóa thành AES-256 và nhập một mật khẩu mạnh (và đừng quên nó vì không có tùy chọn khôi phục!).
- Chọn Encrypt file names (Mã hóa tên tệp) nếu bạn muốn ẩn cả tên tệp của mình, sau đó nhấp OK.
- Xóa an toàn các tệp gốc nếu chúng chứa thông tin nhạy cảm.
- Tải kho lưu trữ đã mã hóa lên bộ nhớ đám mây hoặc chia sẻ qua email.
Cả hai công cụ này đều phục vụ tốt cho tôi trong các tình huống khác nhau. VeraCrypt vượt trội cho các bộ sưu tập tệp lớn hơn, trong khi 7-Zip là giải pháp nhanh chóng của tôi cho các nhu cầu mã hóa một lần hoặc khi tôi cần chia sẻ các tệp mã hóa với người khác.
Cách Tôi Truy Cập Tệp Đã Mã Hóa Trên Nhiều Thiết Bị
Mã hóa tệp tin chỉ là một nửa cuộc chiến – bạn cũng cần truy cập chúng một cách thuận tiện trên các thiết bị của mình. Tôi thường xuyên chuyển đổi giữa Windows và Android trong suốt cả ngày, vì vậy tôi cần giữ các tệp nhạy cảm của mình an toàn và có thể truy cập bất cứ khi nào cần.
Truy cập các tệp đã mã hóa trên máy tính Windows rất đơn giản vì VeraCrypt và 7-Zip hoạt động nguyên bản. Thử thách thực sự đến với Android, nơi các công cụ máy tính để bàn này không hoạt động theo cùng một cách.
Trên Android, tôi sử dụng ZArchiver để truy cập các kho lưu trữ 7-Zip đã mã hóa của mình. Nó xử lý các tệp ZIP và 7Z được bảo vệ bằng mật khẩu mà không gặp trở ngại nào, cho phép tôi xem các tệp đã mã hóa khi đang di chuyển.
Tải xuống: ZArchiver cho Android | iOS (Miễn phí)
Hãy nhớ rằng một khi bạn giải nén các tệp vào điện thoại của mình, chúng sẽ không còn được mã hóa nữa, vì vậy tôi cẩn thận xóa chúng sau khi xem. Đây là quy trình làm việc thông thường của tôi:
- Tạo và mã hóa tệp tin bằng 7-Zip trên máy tính Windows của tôi.
- Lưu trữ kho lưu trữ đã mã hóa trong thư mục lưu trữ đám mây của tôi.
- Truy cập ứng dụng lưu trữ đám mây trên thiết bị Android của tôi.
- Tải xuống kho lưu trữ đã mã hóa khi cần.
- Mở nó bằng ZArchiver và nhập mật khẩu của tôi.
- Xem hoặc chỉnh sửa các tệp khi cần.
- Nếu tôi thực hiện các thay đổi, tôi mã hóa lại và tải chúng lên lại bộ nhớ đám mây.
Giao diện ZArchiver hiển thị yêu cầu mật khẩu để giải nén các tệp tin
Tình huống với các vùng chứa VeraCrypt trên thiết bị di động phức tạp hơn. Mặc dù một số ứng dụng tuyên bố có thể mở các vùng VeraCrypt trên Android, nhưng tôi thấy chúng không đáng tin cậy hoặc đáng lo ngại về mặt bảo mật. Thay vào đó, đối với các tệp mà tôi biết mình sẽ cần trên điện thoại, tôi chỉ sử dụng phương pháp 7-Zip.
Một thói quen quan trọng mà tôi đã phát triển là giữ cho các kho lưu trữ đã mã hóa của mình có kích thước hợp lý và được tổ chức theo chủ đề. Thay vì có một vùng chứa mã hóa khổng lồ chứa mọi thứ, tôi duy trì một số vùng chứa nhỏ hơn. Điều này giúp đồng bộ hóa nhanh hơn và có nghĩa là tôi chỉ cần tải xuống những gì liên quan khi tôi sử dụng dữ liệu di động.
Những Sai Lầm Phổ Biến Cần Tránh Khi Mã Hóa
Bất chấp những nỗ lực tốt nhất của tôi, tôi đã nhận thấy một số cạm bẫy phổ biến có thể làm suy yếu ngay cả hệ thống mã hóa mạnh nhất. Sai lầm nguy hiểm nhất là sử dụng mật khẩu yếu—không có mã hóa nào an toàn nếu mật khẩu của bạn là “matkhau123” hoặc tên thú cưng của bạn. Tôi sử dụng trình quản lý mật khẩu cho tất cả các tài khoản của mình và tạo mật khẩu duy nhất và phức tạp.
Một lỗi thường gặp khác là không xóa an toàn các tệp gốc chưa mã hóa. Khi bạn mã hóa một thứ gì đó, tệp gốc vẫn còn trên đĩa của bạn trừ khi bạn xóa nó một cách cụ thể. Bạn có thể sử dụng các công cụ xóa an toàn ghi đè dữ liệu nhiều lần để đảm bảo không ai có thể khôi phục chúng.
Giao diện Command Prompt đang mở trên một chiếc laptop HP Pavilion, thể hiện việc sử dụng dòng lệnh trong Windows
Đừng để các vùng mã hóa được gắn (mounted) khi bạn rời khỏi máy tính. Luôn gỡ hoặc đóng các vùng chứa đã mã hóa khi bạn không chủ động sử dụng chúng.
Nếu bạn thực sự nghiêm túc trong việc lấy lại quyền riêng tư của mình, hãy nhớ rằng mã hóa chỉ mạnh mẽ như cách bạn thực hiện nó. Tránh những sai lầm này sẽ giúp dữ liệu nhạy cảm của bạn an toàn hơn. Mã hóa tệp tin trước khi tải chúng lên đám mây sẽ thêm một bước vào quy trình làm việc của bạn, nhưng đó là một thói quen bạn không bao giờ nên từ bỏ để bảo vệ tối đa dữ liệu cá nhân.
