Trong kỷ nguyên số, khi công nghệ ngày càng phát triển vượt bậc, đặc biệt là Trí tuệ Nhân tạo (AI), chúng ta đang đối mặt với một thách thức mới mang tên deepfake. Deepfake là những nội dung nghe nhìn (hình ảnh, video, âm thanh) được tạo ra hoặc chỉnh sửa bằng AI để trông giống như thật, nhưng thực chất là giả mạo. Từ những trò đùa vô hại trong nhóm bạn đến các âm mưu lừa đảo tinh vi gây thiệt hại nghiêm trọng, deepfake có thể thao túng nhận thức và gây ra những hậu quả khôn lường. Hiểu rõ và nắm bắt các dấu hiệu nhận biết deepfake là chìa khóa để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi những mối nguy hiểm tiềm ẩn này.
1. Tìm Kiếm Ngược Hình Ảnh và Video
Một trong những cách dễ dàng nhất để xác định tính xác thực của một hình ảnh hoặc video nghi ngờ là sử dụng công cụ tìm kiếm ngược. Đây là phương pháp hiệu quả không chỉ để phát hiện deepfake mà còn để kiểm tra các hồ sơ giả mạo trên mạng xã hội.
Với hình ảnh, bạn có thể dễ dàng thực hiện tìm kiếm ngược bằng Google Lens. Chỉ cần tìm đến nội dung bạn muốn kiểm tra và nhấp vào biểu tượng Lens (như hình minh họa bên dưới). Biểu tượng này thường xuất hiện cạnh hình ảnh khi bạn mở rộng nó. Nếu hình ảnh đó xuất hiện trên nhiều trang web khác nhau với các tên gọi khác nhau, hoặc rõ ràng đến từ một trang web cung cấp ảnh stock (ảnh có sẵn), bạn có thể chắc chắn đó là ảnh giả mạo.
Logo Google Lens trên hình ảnh minh họa cách tìm kiếm ngược để phát hiện deepfake
Đối với video deepfake, bạn có thể tận dụng các công cụ tìm kiếm ngược miễn phí như Deepware (deepware.ai). Những công cụ này hoạt động tương tự như các dịch vụ tra cứu thông tin khác, giúp bạn đối chiếu nguồn gốc và tính hợp lệ của video.
Việc phát hiện một hồ sơ giả mạo trên mạng xã hội có thể phức tạp hơn. Lựa chọn tốt nhất là tìm kiếm hình ảnh đại diện của hồ sơ đó trên Google bằng cách sử dụng tính năng tìm kiếm ngược. Bạn có thể tìm kiếm tên hồ sơ và tên người dùng cùng với tên mạng xã hội. Sau đó, chọn hình ảnh liên quan đến hồ sơ đó qua biểu tượng Lens. Ngoài ra, bạn có thể nhấp chuột phải vào hình ảnh đáng ngờ, chọn Sao chép địa chỉ hình ảnh, sau đó vào Google và chọn Tìm kiếm bằng hình ảnh trên thanh tìm kiếm của Google. Dán địa chỉ hình ảnh vào thanh tìm kiếm và hoàn tất quá trình. Tương tự như ảnh, nếu hình ảnh xuất hiện với các tên khác nhau hoặc từ các trang web ảnh stock, đó là dấu hiệu của sự giả mạo.
2. Kiểm Tra Tương Tác Trực Tiếp Qua Cuộc Gọi Video
Các vụ lừa đảo qua cuộc gọi video sử dụng AI đang ngày càng gia tăng và trở thành mối lo ngại lớn. Tuy nhiên, bạn có thể dễ dàng kiểm tra và tránh trở thành nạn nhân của deepfake bằng một bài kiểm tra tương tác trực tiếp đơn giản.
Nếu đang nói chuyện qua video, hãy thử yêu cầu người đó nhanh chóng nghiêng đầu sang một bên hoặc thực hiện một cử chỉ đột ngột. Nếu video là deepfake, chuyển động sẽ trông không tự nhiên, cứng nhắc hoặc có vẻ “robot” chứ không phải do đường truyền bị giật lag thông thường.
Ngoài ra, bạn có thể thử nói một điều gì đó bất ngờ hoặc đặt một câu hỏi bất chợt, “đánh úp” họ. Các hệ thống AI tạo cuộc gọi video thường không giỏi trong việc phản ứng nhanh chóng và linh hoạt như con người, điều này sẽ khiến chúng bị bất ngờ và lộ ra dấu hiệu giả mạo. Nếu nhận thấy các vấn đề đáng báo động, tốt nhất là kết thúc cuộc gọi ngay lập tức.
3. Quan Sát Sự Không Nhất Quán Trên Khuôn Mặt
Khi bạn nhìn một người thật trong video, ngay cả khi họ có biểu cảm khuôn mặt, họ vẫn trông giống con người. Dù AI đã có những tiến bộ đáng kể, nhưng chúng vẫn chưa thể tái tạo hoàn hảo các cảm xúc và biểu cảm phức tạp của con người.
Nếu bạn lo lắng mình đang xem một deepfake, việc tìm kiếm sự không nhất quán trên khuôn mặt là một trong những cách dễ nhất để xác định điều đó. Hãy quan sát xem họ có dễ dàng thay đổi biểu cảm hay không và cách miệng họ di chuyển khi nói chuyện. Mặc dù không phải ai cũng nói chuyện một cách hoàn hảo, nhưng bạn vẫn có thể phân biệt được người thật dựa trên những đặc điểm này.
4. Tìm Kiếm Các Khuyết Điểm và Lỗi Vật Lý
Ảnh và video deepfake thường có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy chúng không thật. Ví dụ, bàn tay của người trong deepfake có thể trông không tự nhiên, đặc biệt nếu họ cố gắng đút tay vào túi quần hoặc tương tác với các vật thể.
Bạn cũng nên chú ý đến các chuyển động bất thường. Chẳng hạn, họ có thể cử động tay theo cách mà một người bình thường không làm. Hãy theo dõi cách người đó tương tác với hậu cảnh. Trong nhiều trường hợp, deepfake sẽ quá tách rời khỏi môi trường xung quanh đến mức trông giả tạo một cách rõ ràng.
5. Lắng Nghe Giọng Nói Robot hoặc Bị Lỗi
Một trong những cách dễ nhất để nhận biết một video là deepfake là lắng nghe giọng nói. Trong nhiều trường hợp, người trong video deepfake sẽ có giọng nói nghe giống robot, ngay cả khi đã được cải thiện bằng AI. Và trong một số trường hợp khác, bạn sẽ nghe thấy những âm thanh lỗi hoặc rè trong giọng nói của họ.
Trong nhiều video deepfake, bạn sẽ nghe thấy những vấn đề về âm thanh giống như máy tính đang hoạt động không đúng cách. Hầu hết thời gian, những lỗi này không phải do vấn đề về camera mà là do người tạo deepfake đã không kiểm tra kỹ lưỡng video của họ.
6. Phân Tích Tương Tác Đối Tượng Kém
AI nổi tiếng là kém trong việc tạo ra sự tương tác giữa con người và các vật thể. Bạn có thể nhớ đến hình ảnh deepfake về Giáo hoàng mặc chiếc áo khoác phồng, và dù trông rất thuyết phục, bức ảnh đó có một dấu hiệu rất rõ ràng rằng nó là giả mạo: cây thánh giá của ông ấy trông giống một cái túi hơn là một chiếc vòng cổ, và phần trung tâm chiếc áo khoác của ông ấy trông giống một chiếc đai cử tạ.
Hãy cảnh giác với các tương tác đối tượng kém khác có thể dễ nhận ra ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ví dụ, chiếc mũ hoặc kính của người đó có thể trông không tự nhiên. Hãy quan sát cách họ tương tác với bàn, thức ăn và mọi thứ xung quanh họ.
Deepfake đang ngày càng phổ biến và đáng lo ngại, nhiều trong số đó rất tinh vi. Tuy nhiên, bạn thường có thể nhận biết một hình ảnh hoặc video có phải là hợp pháp hay không chỉ với một vài bước đơn giản. Nếu bất kỳ điều gì trông khác biệt so với cách một người bình thường sẽ phản ứng, hãy coi đó là một dấu hiệu đáng ngờ và cần kiểm tra kỹ lưỡng.
Hãy luôn nâng cao cảnh giác và chia sẻ những kiến thức này để cùng nhau xây dựng một môi trường mạng an toàn hơn!
