Trong bối cảnh hệ điều hành Windows không ngừng phát triển và thay đổi diện mạo qua từng phiên bản, một số công cụ kinh điển của nó vẫn chứng tỏ được giá trị vượt thời gian. Từ việc giám sát hiệu suất cho đến những tinh chỉnh hệ thống nhanh chóng, các tiện ích tích hợp sẵn này vẫn hữu ích như những năm về trước, thậm chí còn cần thiết hơn trong một số trường hợp. Chúng là bằng chứng cho thấy sự đơn giản và hiệu quả đôi khi vượt trội hơn những tính năng mới mẻ, phức tạp. Đối với độc giả của thegioicongnghe.net, việc nắm vững các tiện ích này sẽ giúp bạn quản lý và tối ưu hóa chiếc máy tính của mình một cách hiệu quả nhất, đảm bảo hệ thống luôn hoạt động mượt mà và ổn định.
1. Dọn dẹp ổ đĩa (Disk Cleanup)
Mặc dù Windows 11 cho phép bạn xóa các tệp tạm thời từ ứng dụng Cài đặt (Settings) và thậm chí bật Storage Sense để tự động hóa các tác vụ dọn dẹp, Dọn dẹp ổ đĩa (Disk Cleanup) vẫn là một công cụ đáng tin cậy cho những ai ưa thích giao diện đơn giản, dễ sử dụng. Tiện ích này cung cấp cái nhìn chi tiết về những gì đang chiếm dung lượng trên ổ đĩa của bạn, bao gồm các tệp tạm thời, nhật ký lỗi hệ thống, hình thu nhỏ (thumbnails) và nhiều hơn nữa. Mỗi mục đều có mô tả ngắn gọn, giúp bạn luôn biết mình sắp xóa những gì. Bạn thậm chí có thể sử dụng công cụ này để xóa tất cả các điểm khôi phục hệ thống (restore points) trừ điểm gần đây nhất. Nhìn chung, đây là một cách tuyệt vời để giải phóng không gian lưu trữ mà không xóa đi bất kỳ dữ liệu quan trọng nào.
Giao diện công cụ Dọn dẹp ổ đĩa (Disk Cleanup) của Windows giúp giải phóng dung lượng bộ nhớ
2. Lịch sử Tệp (File History)
Có rất nhiều cách để sao lưu dữ liệu trên PC Windows, nhưng nếu bạn không cần một bản sao lưu toàn bộ hệ thống hoặc lưu trữ đám mây, Lịch sử Tệp (File History) mang đến một giải pháp đơn giản hơn. Nó tự động lưu các bản sao của tệp từ các vị trí quan trọng như thư viện, màn hình nền, danh bạ và mục yêu thích của bạn vào một ổ đĩa ngoài hoặc vị trí mạng.
Khác với các dịch vụ đồng bộ hóa đám mây cập nhật theo thời gian thực, Lịch sử Tệp chạy theo các khoảng thời gian đã định. Điều này giúp nó tiêu tốn ít tài nguyên hệ thống hơn nhưng vẫn mang lại sự an tâm. Bạn có thể loại trừ các thư mục không muốn sao lưu, thêm các thư mục muốn sao lưu và thậm chí tinh chỉnh tần suất tạo bản sao lưu. Sau đó, nếu bạn vô tình xóa tệp hoặc ghi đè một nội dung quan trọng, bạn có thể dễ dàng khôi phục phiên bản trước đó bằng Lịch sử Tệp.
Cách sử dụng File History để khôi phục một tệp PowerPoint đã xóa hoặc ghi đè trên Windows
3. Hỗ trợ Nhanh (Quick Assist)
Hỗ trợ Nhanh (Quick Assist) là một công cụ mà có thể bạn không cần dùng mỗi ngày, nhưng khi cần, bạn sẽ thấy nó cực kỳ hữu ích. Nó rất dễ sử dụng: khi một người bạn, thành viên gia đình hoặc đồng nghiệp cần giúp đỡ với máy tính của họ, bạn có thể sử dụng Quick Assist để dễ dàng kết nối với thiết bị Windows của họ và hỗ trợ trực tiếp.
Vì được tích hợp sẵn trong Windows, không cần tải xuống hoặc thiết lập các công cụ máy tính từ xa của bên thứ ba như AnyDesk hay TeamViewer. Cả bạn và người kia đều chỉ cần khởi chạy Quick Assist, nhập mã bảo mật và bắt đầu trong vài giây. Người hỗ trợ chọn Help someone để tạo mã bảo mật, trong khi người kia nhập mã đó vào mục Get help. Sau khi kết nối, người hỗ trợ có thể kiểm soát máy tính của người khác và sử dụng các công cụ như con trỏ laser, chú thích và trò chuyện để hướng dẫn bạn bè khắc phục sự cố.
Giao diện ứng dụng Hỗ trợ Nhanh (Quick Assist) trên Windows 11 cho phép điều khiển máy tính từ xa
4. Bảng Ký tự (Character Map)
Bàn phím của bạn có lẽ chứa tất cả các chữ cái cơ bản, số và một vài ký hiệu. Nhưng còn những ký tự đặc biệt mà đôi khi bạn cần, như ©, ™, hoặc œ thì sao? Nếu may mắn, ứng dụng hoặc trang web bạn đang sử dụng có thể bao gồm một công cụ cho phép bạn chèn chúng. Nhưng nếu không, bạn có thể sử dụng Bảng Ký tự (Character Map) để tìm chính xác những gì bạn cần.
Bạn có thể mở công cụ này bằng menu tìm kiếm của Windows. Sau đó, chọn một phông chữ, cuộn qua một lưới các ký tự và nhấp đúp vào những ký tự bạn muốn sử dụng. Chúng sẽ xuất hiện trong một hộp văn bản nơi bạn có thể sao chép vào clipboard và dán chúng vào bất cứ đâu bạn muốn. Công cụ này đặc biệt tiện lợi khi bạn làm việc với các tài liệu kỹ thuật, văn bản sáng tạo hoặc nội dung đa ngôn ngữ.
Bảng Ký tự (Character Map) trong Windows 11 hiển thị các ký tự đặc biệt có thể sao chép và dán
5. Giám sát Tài nguyên (Resource Monitor)
Nếu máy tính của bạn đột nhiên chạy chậm và bạn không chắc tại sao, Giám sát Tài nguyên (Resource Monitor) là công cụ mà bạn nên tìm đến. Trong khi Task Manager (Trình quản lý tác vụ) cung cấp cái nhìn tổng quan nhanh chóng, Resource Monitor đi sâu hơn nhiều và cho phép bạn theo dõi việc sử dụng hệ thống theo thời gian thực.
Bạn có thể thấy chính xác mỗi tiến trình đang sử dụng bao nhiêu tài nguyên CPU, bộ nhớ (RAM), ổ đĩa và mạng. Chuyển đổi giữa các tab để xác định ứng dụng nào đang tiêu tốn nhiều tài nguyên nhất, phát hiện các tiến trình nền không cần thiết hoặc giám sát hoạt động mạng nếu có điều gì đó bất thường. Ví dụ, bạn có thể sử dụng tab Memory để xem chính xác lượng RAM mà mỗi tiến trình đang sử dụng và phát hiện rò rỉ bộ nhớ tiềm ẩn. Và nếu tệp của bạn mất mãi mới mở hoặc lưu, tab Disk có thể giúp bạn xác định tiến trình nào đang gây áp lực lên ổ đĩa lưu trữ.
Cửa sổ Giám sát Tài nguyên (Resource Monitor) của Windows 11 hiển thị mức sử dụng mạng theo thời gian thực
6. Giám sát Độ tin cậy (Reliability Monitor)
Giám sát Độ tin cậy (Reliability Monitor) có thể không nổi tiếng bằng Task Manager hay Performance Monitor, nhưng nó lại vô cùng hữu ích. Nếu bạn từng muốn có một báo cáo nhanh về tình trạng sức khỏe của PC, đây là công cụ bạn cần sử dụng.
Reliability Monitor cung cấp một dòng thời gian trực quan, rõ ràng về sự ổn định của hệ thống. Nó hiển thị biểu đồ hàng ngày theo dõi tình trạng hệ thống, làm nổi bật các sự kiện quan trọng, cảnh báo và cập nhật thành công bằng các biểu tượng dễ hiểu. Bạn có thể nhấp vào bất kỳ điểm nào trên dòng thời gian để xem chính xác điều gì đã xảy ra vào ngày đó. Ngoài ra, mỗi ngày được đánh dấu trên biểu đồ với chỉ số ổn định từ 1 đến 10 để cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan nhanh về mức độ mượt mà của máy tính.
Giao diện cửa sổ Giám sát Độ tin cậy (Reliability Monitor) của Windows 11 hiển thị biểu đồ ổn định hệ thống
7. Ảnh Legacy (Photos Legacy)
Ứng dụng Ảnh mới trong Windows 11 đi kèm với một số tính năng ấn tượng, như nhận dạng văn bản OCR, đồng bộ hóa iCloud và thậm chí cả các công cụ hỗ trợ AI như xóa tạo sinh. Nhưng Microsoft vẫn giữ lại ứng dụng Ảnh cũ, và có một vài lý do tốt để sử dụng nó.
Đầu tiên, nó ít gây xao nhãng hơn, vì nó không bao gồm bất kỳ tính năng nâng cao nào có trong ứng dụng Ảnh mới. Thứ hai, nó cung cấp một trình chỉnh sửa video tích hợp cho phép bạn cắt, tách và kết hợp các clip, cũng như thêm bộ lọc, hiệu ứng và nhạc nền. Nó không thể thay thế các công cụ chỉnh sửa video chuyên dụng, nhưng đối với các chỉnh sửa cơ bản, nó hoàn toàn có thể đáp ứng được. Không giống như các công cụ khác trong danh sách này, Photos Legacy không được cài đặt sẵn trên Windows 11. Để sử dụng nó, bạn cần tải xuống từ menu cài đặt trong ứng dụng Ảnh mới (trong mục Photos Legacy) hoặc trực tiếp từ Microsoft Store.
Tab chỉnh sửa video trong ứng dụng Ảnh Legacy (Photos Legacy) của Windows
8. Windows Media Player Legacy
Trước khi danh sách phát Spotify và các luồng YouTube chiếm lĩnh, Windows Media Player là cách để thưởng thức âm nhạc và video trên PC. Và trong khi Microsoft đã giới thiệu một trình phát đa phương tiện hiện đại, mượt mà hơn trong Windows 11, phiên bản Windows Media Player Legacy cổ điển vẫn tồn tại.
Phiên bản cũ này chú trọng đến tốc độ, sự đơn giản và tính quen thuộc. Một trong những lợi thế lớn nhất của nó là khả năng tương thích; nó hỗ trợ nhiều định dạng tệp và codec cũ hơn mà ứng dụng mới có thể gặp khó khăn. Vì vậy, nếu bạn có bộ sưu tập các tệp âm thanh cổ điển hoặc định dạng đặc biệt, rất có thể trình phát này có thể xử lý chúng một cách dễ dàng. Ứng dụng cũng hỗ trợ các tính năng cổ điển như hiệu ứng hình ảnh, sao chép đĩa CD, quản lý danh sách phát và thậm chí ghi đĩa CD âm thanh.
Giao diện ứng dụng Windows Media Player Legacy trên Windows 11
9. Control Panel (Bảng Điều khiển)
Nếu có một công cụ truyền thống mà những người dùng Windows chuyên nghiệp vẫn yêu thích, thì đó chính là Control Panel (Bảng Điều khiển). Chắc chắn, ứng dụng Cài đặt (Settings) hiện nay đã bao gồm hầu hết các tính năng thiết yếu, nhưng nó vẫn chưa hoàn toàn thay thế được Control Panel.
Một lý do khiến mọi người tiếp tục tìm đến Control Panel là sự rõ ràng của nó. Trong khi ứng dụng Cài đặt có giao diện hiện đại, bạn thường phải đào sâu qua các menu chỉ để tinh chỉnh những thứ đơn giản, như thay đổi cài đặt bộ điều hợp mạng hoặc điều chỉnh thiết bị âm thanh của mình. Trên thực tế, đối với nhiều tác vụ nâng cao, như quản lý tùy chọn nguồn, truy cập Lịch sử Tệp hoặc khởi chạy Khôi phục Hệ thống, Windows vẫn chuyển hướng bạn trở lại Control Panel. Đó là lý do tại sao, đối với nhiều người, việc sử dụng Control Panel ngay từ đầu vẫn có ý nghĩa hơn.
Cửa sổ Bảng Điều khiển (Control Panel) hiển thị tất cả các mục trên Windows 11
Những công cụ này vẫn tồn tại trong Windows không chỉ vì sự hoài niệm mà bởi vì chúng tiếp tục hoàn thành tốt công việc của mình. Bạn có thể không sử dụng chúng thường xuyên như File Explorer hoặc Command Prompt, nên chúng dễ bị bỏ qua – nhưng việc biết chúng ở đó và cách sử dụng chúng có thể tạo nên sự khác biệt lớn khi bạn thực sự cần đến. Hãy khám phá và tận dụng tối đa những tiện ích tích hợp sẵn này để nâng cao trải nghiệm sử dụng Windows của bạn. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về cách sử dụng các công cụ này hoặc muốn chia sẻ kinh nghiệm của mình, hãy để lại bình luận bên dưới.
